Dat een aantal ideologische verdedigers van de vrije markt het noorden kwijt is, mag stilaan duidelijk zijn. In De Morgen van vorige zaterdag zegt professor Marc De Vos een schietgebedje op, ter verdediging van zijn veelgeplaagde vrijemarkteconomie. Iedereen is schuldig, behalve de neoliberale politiek. Hallo?
In de VS verloren reeds 3,5 miljoen mensen hun job sinds het begin van de recessie (in december 2007). In november en december klokte de teller af op telkens 500.000 ontslagen, in januari op 600.000. Daarmee spreken we nu al, qua jobverliezen, over de ergste recessie in de VS sinds de jaren '30. En volgens een groeiend aantal burgerlijke economen kan een herstel nog enkele jaren op zich laten wachten. Toch is professor De Vos er niet van overtuigd dat we hier "het proefondervindelijke failliet van het vrijemarktmodel" meemaken. Een systeem dat "na de val van het communisme de wereld zou hebben veroverd". Met "communisme" bedoelt onze professor het stalinisme: een bureaucratische dictatuur, gebaseerd op een geplande economie, die marxisten nooit als echt communisme of socialisme hebben beschouwd.
Volgens de scherpzinnige De Vos is er van neoliberale dominantie van de wereldeconomie amper sprake geweest. Bijna overal ziet hij uitzonderingen op de regel. Enkel de VS kan, qua vrijemarktbeleid, op goedkeurend geknikkebol worden onthaald. Lees maar: "Neen, we ontwaken niet uit een mondiale neoliberale roes. Daarvoor zijn de regimeverschillen te groot. Denk maar aan het staatskapitalisme van China, het oligarchenapparaat in Rusland, het petrokapitalisme in het Midden-Oosten en contrasteer dat eens met het ondernemerskapitalisme in de VS. En in Europa is de overheid terug van nooit weggeweest, terwijl deregulering er nooit meer was dan cosmetica." Jawel mensen, de wereld ging al die tijd gebukt onder "te weinig neoliberalisme". De liberalisering en privatisering van Belgacom, van onze elektriciteit, de duizenden jobs die bij De Post verloren gingen als voorbereiding op meer van hetzelfde, de wildgroei aan laag betaalde tijdelijke en interimcontracten (soms zelfs dagcontracten!), de dalende koopkracht van lonen en uitkeringen: allemaal "cosmetica" volgens onze hooggeleerde professor. 't Is nog niet genoeg dat daardoor al 1,5 miljoen Belgen in armoede leven.
Van imperialistische dominantie van het grootste deel van de wereld via het IMF, de Wereldbank en de multinationals heeft De Vos schijnbaar nog nooit gehoord. Sinds begin jaren '80 koppelden het IMF en de Wereldbank leningen aan neokoloniale landen aan de volledige uitverkoop van hun openbare diensten en bodemrijkdommen. In Latijns Amerika droeg dit bij tot een massieve verarming, en recent het verkiezen van meer naar links neigende regeringen - zonder met het kapitalisme te breken echter - in Venezuela, Bolivië, etc. In Congo droeg de liberalisering van de mijnhandel bij tot de fragmentering van het land en een schrikwekkende afdaling in de barbarij, via verschillende lokale en internationale machten die een gevecht voeren om de bodemrijkdommen en de winsten. In het effectief richting staatskapitalisme evoluerende China werd het recht op gezondheidszorg en onderwijs ernstig ondermijnd. Maar De Vos vindt dat de kapitalistische fragmentering en sociale chaos op alle vlakken moeten kunnen spelen. En dus wil hij dat de staat in China geen enkele sturende rol meer speelt in de economie. Nu de export en de groei als een pudding in elkaar beginnen te zakken in China, waarlijk een geniaal recept voor stabiele wereldrelaties. Waarom is het slechts de slimsten gegeven om professor te worden?
Maar De Vos heeft nog meer antiliberale dooddoeners te temmen, met zijn vrijemarktzweepje: "Evenmin is het debacle op de financiële markten de exclusieve erfschuld van losgeslagen casinokapitalisme in de persoon van financiële alchemisten." Een beetje schuld mogen de gestropdaste criminelen en andere bankiers van de eeuwig durende schuldcreatie misschien dragen. Maar niet - predikt pastoor De Vos - de "exclusieve erfschuld". Is het misschien toch de gedeelde schuld van de overheid? Inderdaad: "Het monetair beleid van goedkoop geld, de falende controleorganen en de overheidsaanmoediging voor risicokrediet zijn mee verantwoordelijk voor een historische bubbel die uiteindelijk een soufflé bleek." Aardig, maar die berg aan kredieten was voor het kapitalisme wel de enige manier om de consumptie, gezien de politiek van neoliberale loondalingen de laatste decennia, tijdelijk overeind te houden. Wat De Vos suggereert is dat er reeds vroeger een, vanuit zijn ultraliberaal standpunt, "heilzame crisis", een periode van "creatieve destructie", had moeten plaatsgrijpen. De man is duidelijk een economische Terminator, die uit sociale vernieling een nieuw herstel ziet groeien.
Reeds sinds de jaren '80 was er een voortdurend opblazen van de schuldenzeepbel in de ontwikkelde, Westerse economieën. Neem de VS. In de naoorlogse periode groeide de totale schuld van de overheid, de bedrijven en de gezinnen daar ongeveer even snel als het BBP. Van 128% naar 155% van het BBP tussen 1952 en 1975. Sinds de crisis van het kapitalisme midden jaren '70 namen de totale schulden echter veel sneller toe dan de economische groei. Tussen 1975 en 2007 explodeerde de schuld van 155% naar 355% van het BBP. Omwille van de dalende levensstandaard sinds het begin van de jaren '80 moest de economische groei steeds meer kunstmatig in stand worden gehouden. Dit gebeurde door de verhoging van de uitbuitingsgraad te koppelen aan een even noodzakelijke berg aan kredieten voor regeringen, bedrijven, en - vooral de laatste 10 à 15 jaar - gezinnen. Het kapitalisme ligt al 25 tot 30 jaar aan een kredietinfuus. Enige probleem: schulden moeten uiteindelijk worden afbetaald. Of de banksector verdwijnt in een economisch zwart gat. Net wat we vandaag meemaken.
Professor De Vos stelt: "De economische crisis is het rechtstreekse gevolg van de financiële crisis." Nee, het omgekeerde is waar. Uit de crisis van de reële economie, met overproductie in de industriële basissectoren en de vervanging van beter betaalde industriële jobs door jobs in dienstensectoren die veel minder waarde creëren, groeide de nood om de winsten te pompen in de financiële sector. En dit reeds sinds 30 jaar. De beurzen werden kunstmatig opgeblazen. Het kapitalisme verwerd op die manier, boven water gehouden door een historisch ongeziene berg aan schulden, tot een virtuele goktent.
Op één punt moeten we de professor gelijk geven: het protectionisme dat in de steunmaatregelen van veel regeringen verweven zit, zal de crisis niet oplossen, maar verergeren. Maar in tegenstelling tot verblinde ideologische steunpilaren als De Vos heeft de LSP en haar Internationale, het CWI, dit reeds jarenlang op voorhand voorspeld. Wij hebben steeds gesteld dat de globalisering op een bepaald moment op z'n limieten zou botsen, en zou omslaan naar een meer protectionistisch beleid. Door het bestaan van nationale staten met tegengestelde belangen is dit binnen het kapitalisme, zeker wanneer het in een zware crisis terechtkomt, een onvermijdelijke trend. De liberale dromerij van de professor zal daar weinig aan veranderen. De Vos poneert, zonder verpinken: "Vrijhandel en concurrentie zijn niet leuk, maar zij zorgen wel voor de innovatie, prijsdalingen, productiviteit en groeimarkten waar we allemaal bij winnen." Helaas gelooft geen mens daar vandaag nog in, zeker niet de arbeiders en jongeren die - in tegenstelling tot de professoren onder ons - als eerste onder de crisis te lijden hebben.
De eerlijke handel waar professor De Vos van droomt is een illusie. Dit is een systeem waarin de grootst mogelijke uitbuiting het meest wordt beloond. Kijk naar China en het fenomeen van de delokalisatie van bedrijven, naar die plaatsen waar de condities voor de arbeiders het slechtst zijn. Kijk ook naar de "handel in arbeidskracht", zo typerend voor het kapitalisme als maatschappelijk systeem. Nog nooit sinds WOII moesten jongeren en arbeiders hun arbeidskracht aan zo'n "oneerlijke" condities aanbieden. De koopkracht van onze lonen stelt ons niet meer in staat een zeker bestaan uit te bouwen, door de daling van de reële lonen. Laat staan dat onze kinderen nog een toekomst hebben binnen dit systeem. Arbeiders en jongeren worden geleefd door het kapitalisme. Doorheen de strijd om arbeiderscontrole in de bedrijven en het gevecht voor een democratisch geplande economie zullen we, voor het eerst, bewust ons leven en de maatschappij in handen kunnen nemen. Wat neoliberale academici als De Vos laten paraderen als "wetenschap" is de ergste utopie en dromerij van allemaal.
(pd)
Karl Marx: wellicht slimmer dan Dirk Verhofstadt (broer van), Boudewijn Bouckaert en Frank Vandenbroucke opgeteld (binnenkort ook: de liberale vermenigvuldiging en deling)