Aangebrande forel

(Wanneer geloofssystemen verkruimelen: vervolg op wat voorafging)

Als u dacht dat een wereldrecessie en inzakkende beurzen erg was: in de vaderlandse pers maakte de afgelopen week ook een ander heet hangijzer school. De forel van Hitler. Het Canvas-programma van kookwonder Jeroen Meus had de geweldige gedachte opgevat om, wat heette, de lievelingsschotel van de Führer te reconstrueren. Inclusief het Beierse recept voor botersaus. Eindelijk zouden we aan de weet komen of de nazileider na zijn werkuren misschien wel wat goede smaak bezat. En of hij nu ja dan nee met enige zwier en zin voor culinaire esthetiek zijn forel in een Zuid-Duitse pan wist te mikken.

De polemiek die sindsdien in de Vlaamse pers losbarstte, doorstaat met glans de vergelijking met de Boerenkrijg, de Guldensporenslag en de discussie over Brussel-Halle-Vilvoorde samen. Er werd gehakt en gehouwen. Er werd aan neuzen getrokken en geduwd. Sociale netwerken werden belachelijk gemaakt. Argumentaties werden opgetrokken, verklaringsschema's nauwgezet in stelling gebracht,... enkel om met de voorhamer weer compleet te worden vernield. In het bijzonder de commentatoren Luc Van der Kelen en Yves Desmet lieten zich gelden.

Voor beide heren leek de forel in superieure botersaus van Hitler een welgekome afwisseling in hun journalistieke bestaan. Beeld je eens het leven in van een neoliberale opiniemaker, waarvan we beide heerschappen op hun manier toch rolmodellen mogen noemen, in volle kredietcrisis. Da's niet gelachen. Elke tien minuten een nieuwe, hatelijke onheilstijding die van de telexen stuikt. Om kurkdroog nog wat meer banknationaliseringen, beurscrashen of uiteenklappende zeepbellen in de financiële sector aan te kondigen. Na enkele weken al een stuk minder aangenaam, die vermeende "creatieve destructie".

Zo'n onfortuinlijke samenloop van de gebeurtenissen vreet aan het systeem. Een beetje links- of rechts-liberaal wordt daar geheid kregelig van. Waarom stemmen de feiten niet meer overeen met de gevierde theorie? Hij of zij begint naar schuldigen te zoeken. Buiten zichzelf. Nee, daar valt niks te rapen, Sherlock. Rest nog: ontwijkingsgedrag. Wij kennen een beetje van sociale psychologie. De neoliberale stukjesschrijver werpt zich nu, met een ijver een nobeler zaak waardig, op de forel van Hitler. Die forel, inclusief de botersaus waarin hij ronddobbert, neemt voor enkele dagen zijn gehele denkwereld in beslag. Allemaal uren en minuten die niet aan de depressie van het kapitalisme moeten worden besteed. Heerlijk. Er even lekker uit, met een stuk forel.

Zo gebeurde het dat Luc Van der Kelen de SP.a er in het Laatste Nieuws van beschuldigde, naar aanleiding van de bankcrisis, de "bolsjewieken" terug te hebben opgericht. Met vader Tobback in de rol van Lenin, altijd logisch redenerend, en Patrick Janssens als eeuwige opruier van de massa's, Trotski of course. De gelijkenis leek Van der Kelen, in volle kredietcrisis, frappant. Gelukkig zorgde de VRT-forel van Plat Préféré snel voor enige afleiding, of het "spook van het marxisme" had onze commentator jammerlijk te bed gesteld. In een handomdraai had Van der Kelen een ontzagwekkende berg telexen over de economische crisis van zijn bureautafel geveegd. Verrukt dat hij principieel kon inhakken op elke banalisering van het Groot-Germaanse Rijk. Hij was dan wel een neoliberaal, maar sommige principes van de goede smaak en de gerechtigheid waren Van der Kelen niet vreemd. Het zij zo, er viel zelfs iets voor te zeggen, voor dat idee van goede smaak.

Maar dat was dan weer gerekend zonder het gemoed van Yves Desmet, die ook al die telexen en spetterende koppen over de economische tsunami had moeten verteren. Jongens, jongens, dat was voor Yves geen pretje. Je zal maar jarenlang iedere criticus van de vrije markt de mantel uitvegen als "oubollige socialist" uit de prehistorie, en dan zoiets meemaken! Eerst meende Yves dat deze crisis een gevolg was van "wantrouwen". Tussen de banken. Je moet er eens op letten: als de hoofdredacteur van De Morgen finaal een mankement in ons aller vrije markt gedwongen wordt te erkennen, dan zit het bijna altijd tussen onze oren. Zelden in de realiteit zelf. Kelderde er weer eens een serie beurskoersen dan ontwaarde Yves in zijn krant de dag nadien meteen een aandoening van "overpessimisme".

Wat volgde, weten we maar al te goed. Opnieuw een stapel hatelijke telexen, die kurkdroog gewaagden van de "ergste economische crisis sinds de jaren '30". Toen de excessen van het neoliberalisme echt niet meer onder stoelen of banken konden worden gestoken, en hij zich met elk editoriaal belachelijker leek te maken, veranderde Yves geruisloos van positie. Plots leek het, warempel, alsof hij - en niet de "oubollige socialisten" - reeds jarenlang voor de nefaste gevolgen van een ongecontroleerde vrije markt hadden gewaarschuwd. Je moet maar durven.

Vergeef het de hoofdredacteur van De Morgen dus als hij zich ook, we schrijven 28 oktober, aan de forel van Hitler heeft vergrepen. Volgens Yves was hier veel meer in het geding dan VRT-kok Jeroen Meus ooit durfde bevroeden. De forel in botersaus leerde ons dat Hitler "ook maar een mens" was. Misschien geen goed mens, maar toch: een mens. Zonder het zelf te beseffen had Meus de diepere filosofische waarheid, reeds uit de doeken gedaan door academici als Hannah Arendt, omtrent de "banaliteit van het kwaad" gevat. In een kookprogramma als "Plat Préféré" nog wel. Wie had dat kunnen denken? Meus moet het tijdens het lezen van Desmets essay - een editoriaal volstond duidelijk niet - over Hitlers forel meermaals in Keulen hebben horen donderen. Dat dàt allemaal in zijn recept zat, wist onze kok helemaal niet. Die vond het naar eigen zeggen prima dat neonazi's likkebaardend naar zijn programma uitkeken, want "iedereen mocht een opinie hebben" over zijn Beierse kookkunst.

Maar voor Yves was dit, temidden van een ineenstortend wereldkapitalisme, dus een erezaak. Het heilige principe van de vrije meningsuiting stond op het spel. En dus vroeg hij met aandrang, jawel, "de forellenverbranders" om te stoppen met wat ze bezig waren. Naar analogie met de boekverbrandingen van de nazi's - ja, zo stond het er echt. De forellenverbranders: klinkt als een nieuwe dramaserie op de VRT. Als slechte smaak al wordt verboden, dan kunnen ze op de VRT veel verbieden, vond onze stukjesschrijver. Voorwaar, zo zorgde Jeroen Meus toch nog voor een lichtpuntje in deze duistere economische tijden. Wanneer politieke denkkaders ineenstuiken, wordt het voor de massa's pas echt lachen. En hoog tijd om terug te vechten.


(pd)

Wanneer geloofssystemen verkruimelen

Wordt het pas lachen

Patrick Janssens: "Niet arbeiders tegen kapitalisten"

Volgens Patrick Janssens, burgemeester van Antwerpen en SP.a-kopman, mag zijn partij niet de verkeerde conclusies trekken uit de huidige financiële crisis. Volgens de gewezen reclameman is het centrale probleem hoe onze bedrijven stand kunnen houden in de wereldeconomie. Teruggrijpen naar "étatisme" of arbeiders opzetten tegen de patroons is, zo oreerde hij tegen Ivan De Vadder en Kathleen Cools op Canvas, uit den boze.

Ook het feit dat Janssens in de raad van bestuur van Dexia zetelt, kwam ter sprake. Slechts een 9000-tal euro raapte hij daarvoor op per jaar. Moeilijk wou onze gewezen reclameboy daar niet over doen. En als politicus verdiende hij sowieso slechts de helft van wat hij als baas van een reclamebureau incasseerde. Een heuglijk inzicht, dat slechts een handvol minuten passeerde nadat hij de niets vermoedende kijker had voorgehouden dat het in deze maatschappij zeker niet om arbeider versus patroon draaide. Heerlijke, onbedoeld ironische TV was dat. 't Leek bijna op liefdadigheid: burgemeester, Vlaams parlementslid (waar hij bijna niet tussenkomt of zelfs maar aanwezig is) én armlastig bestuurder van Dexia-bank.

Boudewijn Bouckaert: "Met het kapitalisme is helemaal niets mis"

Je kon je klok erop gelijk zetten dat ook de meest gelovige hoeders van de kapitalistische kerk één van dezer dagen uit hun pijp zouden komen gekropen. En in hun pen. Da's bij deze gebeurd. Boudewijn Bouckaert, ideologisch cheerleader bij LDD, vindt dat de huidige crisis een gevolg is van teveel overheidsinmenging. De centrale bank in de VS had de rente nooit zoveel mogen verlagen, wat hypotheekleningen zo spotgoedkoop maakte. Nu was de groei van de huizenmarkt wel de centrale steunpilaar van de laatste economische boom in de VS. De reële lonen van de meeste arbeiders daalden in dezelfde periode. Op basis van de gestegen waarde van hun huis gingen velen nog een hele reeks andere leningen aan. Zonder de schuldenberg op die manier te laten oplopen was de crisis gewoon vroeger losgebarsten. Maar volgens kapitalistische bijbelkenners als Bouckaert kan een falen van de vrije markt dus nooit voortkomen uit de ingebakken inkomensongelijkheid tussen de klassen in de maatschappij. Codetaal voor: "Van mijn borreltjes moeten ze afblijven."

Bouckaert stelde in zijn tribune in De Morgen dat de "harde linkerzijde", voel u vooral aangesproken, naar aanleiding van de financiële tsunami het "eigen groot gelijk omtrent de perversiteit van het kapitalisme bejubelt". En daarom pleit "links" voor meer overheidsinmenging en nationalisering van de banken. Het kan niet lang meer duren vooraleer Bouckaert, de schuimbekkende, Bush met "kameraad" gaat aanspreken. En Leterme met "Rosa Luxemburg". En Frank Vandenbroucke met "de bolsjeviek Lenin". U weet hoe verkeerd hij daarmee is.

Caroline Gennez: "Voor de eerlijke samenleving (en de postjes)"

Het 2-daagse congres van de SP.a lokte 700 apparatsjiks naar de VUB. Met hoevelen ze van SP.a Rood aanwezig waren, weten we niet. Maar apparatsjiks zouden we die nooit noemen. Volgens de SP.a-top mag de partij zich niet laten vangen aan "populisme". Eisen die de levensstandaard van werkende mensen fundamenteel zouden vooruithelpen, maar botsen op de grenzen van een ziek kapitalisme, zijn dus ongehoord. In de plaats krijgen we technocratisch geneut waar een kat zijn jongen niet in terugvindt. De SP.a heeft zich volgens Gennez altijd verzet tegen het neoliberalisme waar we vandaag het failliet van beleven. Heeft ze gedurende de SP.a-regeringsdeelname de hele tijd geslapen? Tevens volgens de partijvoorzitster, in het weekblad Knack, draagt de SP.a geen verantwoordelijkheid voor "het Generatiepact". Dit is té gemakkelijk, mensen. Verzin uw grap maar eens zelf.

Bij gebrek aan reële eisen die beantwoorden aan de noden van werkende mensen, beperkt de SP.a zich vandaag tot inhoudloze oneliners - voor de "eerlijke samenleving" - en moraliserend gepreek tegen "populisme". Boekhouders van de vrije markt, die niet gestoord willen worden terwijl Rome buiten brandt. Moge een nieuwe linkse, syndicale partij ze uit hun nog resterende postjes jagen.


(pd)

De eindtermen van het kapitalisme

Vrienden, kameraden en beursgenoteerde bedrijven, Frank Vandenbroucke (SP.a) wil economie nadrukkelijker opnemen in de eindtermen van het middelbaar onderwijs. Het moet zijn dat “we” het niet hebben begrepen, na de recente perikelen in de financiële wereld. Net zoals “we” ook niet slim genoeg waren om over een neoliberale Europese Grondwet te stemmen. Niet de zelfzuchtige haaien uit de banksector moeten op de vingers worden getikt. Niet de winstgekke bedrijfsleiders met hun dwaze pleidooien voor loonstop - terwijl ze zelf jarenlang hun Versace-zakken hebben gevuld - moeten op het beklaagdenbankje. Niet de politici die de beurzen middels hun neoliberale afbraakpolitiek mee tot zeepbelproporties hielpen opblazen, moeten terug naar school om het abc van het economisch verkeer in hun gecoiffeerde koker te steken. Neen, “we” hebben te weinig van economie begrepen.

Als er één ding is dat we niet aan een Agusta-geldverbrander als Frank Vandenbroucke kunnen overlaten, is het de economie. Hemeltjelief Frank, niet de economie. Blijf eraf. Neem onze kinderen, leen al onze boeken van John Rawls en Mark Eyskens uit, ga desnoods een avondje eten met onze vrouw (als je van exotisch houdt), maar blijf alsjeblief met je tengels van de economie af.

Als er dan toch iets uit te leggen valt, Frank, beschouw het onderstaande dan als onze constructieve bijdrage.

Economie voor kapitalistische dummies

1. Wat is geld? Het begin van alles?

Geld is niet het begin, noch het einde, van alles. Wat nog niet hoeft te betekenen, dat je het als politicus zomaar in brand dient te steken. Daar gaat immers je wonderlijke golfabonnement. Geld is tijd. En inderdaad: in de ruil hebben we het liefst dat er vergelijkbare inspanningen tegenover elkaar staan, als sympathiek naar elkaar wuivende vrienden. Geld drukt dus in zijn diepste kern een hoeveelheid arbeidstijd uit. Da’s één. Het is, op die basis, ook een algemeen aanvaard betaalmiddel. In tegenstelling tot Frank Vandenbroucke. Die we noch als een betaalmiddel, noch als algemeen aanvaard kunnen beschouwen. Maar dit terzijde.

Geld is niet noodzakelijk de Duivel. Al worden sommigen - die we hier kapitalisten zullen noemen - wel bezeten door de duivel als ze hun geld méér geld willen laten opbrengen. Tovenarij? Niet te vatten hogere wiskunde? Nauwelijks. Ze doen dit door een stuk van de tijd die wij - de loontrekkenden - voor hen labeuren, waarin we dus onze nestel mogen afdraaien, simpelweg niet te vergoeden. Herinner ons eerste punt: tijd is geld, en omgekeerd. Ja, zo komen de kapitalisten aan hun meerwaarde. Aan meer geld dan ze aanvankelijk in hun bezit hadden. Niet door een boterham met leverpastei minder te eten vandaag en hun directe consumptie op te geven - mijn oor! - maar door het van de loontrekkenden in te pikken. Elke kapitalist is dus per definitie een dief. Ze gaan lopen met ons zweet en onze inspanningen. Om ons vervolgens met uitgestreken gezicht te vertellen dat onze lonen te hoog zijn. Je moet maar durven. Er zijn al voor minder revoluties losgebarsten (in Rusland omdat het zo koud was, kan je nagaan).

2. Wat is een bank? Kunnen we die lui vertrouwen?

Een bankier is een speciale vertakking - mutatie zo u wil - van een kapitalist. En dus niet te vertrouwen in dag- of nachtlicht, zelfs niet in een nachtjapon. De sociaal-democratie (de socialisten light van SP.a, PS, New Labour in Engeland) hebben de bankiers ooit wel in de armen gesloten, ja, er zelfs vrede mee gemaakt. Kijk waar deze misleiders van de arbeidersklasse geëindigd zijn: in de goot (premier Brown in Engeland), of slechts een zucht voor Jean-Marie Dedecker in de peilingen (de SP.a van Franky en Caroline Gennez).

Wat doet een bank? Simpel. Eveneens van geld nog méér geld proberen te maken. Met productie hebben ze rechtstreeks nog maar weinig te maken. Ze gokken met onze zuurverdiende spaarcentjes op de beurzen. Let’s face it: bankiers zijn niet-productief, zoals de arbeiders. Ze verdoen slechts meerwaarde, en zijn bijgevolg parasitair. Aangezien de normale kapitalisten ons dagelijks bestelen, en er onvermijdelijk een kloof groeit tussen de productiecapaciteit en de koopkracht van de massa’s, moeten ze het systeem zien drijvende te houden door het openzetten van de kredietkranen. Tot iedereen tot over zijn oogballen in de schulden zit. En dan stort het hele zootje met veel gedruis in elkaar. En wil alleen een nationalisatie onder controle van de arbeiders zelf nog helpen. Socialisme dus: een rationeel geplande economie en arbeidersdemocratie. Dank u wel, Karl Marx.

Eindtermen “economie” in het middelbaar onderwijs:

- Kunnen vertellen wat geld is. Is geld, of Frank Vandenbroucke, de duivel? Zo niet: verklaar u nader.

- Komen kapitalisten aan hun geld door een boterham met leverpastei minder te eten? Hoe dan wel?

- Waarom is revolutie ook in landen met een gematigd tot tropisch klimaat de enige oplossing, wat er ook in de boekjes staat?

- Kunnen we bankiers in nachtjapon vertrouwen? Waarom niet?

- Welke vorm van nationalisatie is voor de arbeiders veruit het tofst? Die van Leterme of die van Marx? Hebben we dan geen nieuwe, brede arbeiderspartij nodig en socialisme? Leg uit waarom: de diepere redenen voor dit politieke handelen.

Graag gedaan, Franky. We hadden er niet eens een verblijf in Oxford voor nodig. Wat leer je nog op die universiteiten? De eindtermen van het kapitalisme alvast niet.


(pd)